سایت حامیان تنوع زیستی ایران

با سلام

مطالب زیر توسط دوست خوبم آقای علی رهنمایی ساخته شده و ایشون لطف کردن این فایل رو برای من فرستادن.

 عکس از علی رهنما

تهیه کننده: علی رهنمایی تک

مقدمه:

قرقی از پرندگان شکاری کوچک به شمار می رود. قرقی از راسته شاهین‌سانان، تیره عقابیان و  خانواده Accipitridae با نام علمی Accipiter nisus  می‌باشد که در زبان انگلیسی به آن Sparrowhawkگفته می‌شود. این گونه دارای 6 زیرگونه نیز می‌باشد که زیر گونه  A. n. nisus در ایران تولید مثل می‌کند. سایر زیر گونه‌های این پرنده که در نقاط دیگری زادآوری دارند عبارتند از nisosimilis ، melaschistos، wolterstorffi، granti و punicus.

خصوصیات ظاهری

طول پرنده‌ی نر حدود 30 سانتی متر و  پرنده‌ی ماده حدود 40 سانتیمتر است. از طرفی طول بالهای پرنده نر 59-64 سانتیمتر و پرنده ماده 67-80 سانتیمتر می‌باشد. پرنده‌ی نر حدودا 100 الی 200 گرم و پرنده ی ماده حدود 180 تا 350گرم وزن دارد.  بنابراین همانگونه که مشاهده می‌شود بر خلاف سایر پرندگان جنس ماده در قرقی حدود25% بزرگتر از جنس نر است. سطح شکمی پرنده بالغ به صورت را راه عرضی نزدیک به هم و پاهای زرد رنگ است. در پرنده نابالغ این راه‌راه‌ها بسیار واضح تر و نامنظم تر است.  بخش فوقانی بالها وقسمت پشت پرنده ماده به رنگ خاکستری و در پرنده نر رنگ این قسمت های قهوه ایی متمایل به خاکستری است . عموما در پشت گردن پرنده ی نر یک لکه‌ی سفید رنگ دیده می شود و بخش شکمی آن متمایل به قهوه‌ای است. چشمان قرقی زرد کمرنگ است. لازم به ذکر است که پرنده کوکو شباهت زیادی از نظر نقشبندی و رنگ با قرقی دارد که ممکن است در وحله اول با آن اشتباه گرفته شود. در حقیقت کوکو از این تشابه به منظور جلوگیری از رفتار تلافی‌جویانه صاحبان لانه‌هایی که قصد تسخیر آنرا دارد استفاده می‌کند. صدای این پرنده به صورت ke-ke-ke-ke است.

زیستگاه:

قرقی ها عموما در مناطق جنگلی و پردرخت و علفزار های باز دیده می شوند و لانه های خود را در بالای درختان و بعضا در لبه ی پرتگاهها و بوته‌های بلند می سازند . قرقی از نظر ظاهر ی شبیه شاهین ها هستند و دم هر دو کشیده و دراز است ولی بالها در قرقی کوتاه تر و گرد تر است . در حالی که بالهای شاهین بلند ونوک تیز است. همچنین پرنده ماده بسیار شبیه طرلان است با این تفاوت که از طرلان کوچکتر است و از طرفی طرلان دارای دم کوتاه‌تر و پوشپرهای زیردمی سفید است.

این پرنده در کلیه نقاط معتدل نیمه‌گرمسیری دنیا دیده می شود . و عموماً یک پرنده مقیم به شمار میرود ولی پرندگان نواحی سردتر و شمالی، زمستان ها را به مناطق گرمتر و جنوبی مهاجرت می کنند. معمولا برای زادآوری به ایران مهاجرت می‌کند و تا اوایل زمستان در ایران باقی میماند و سپس به مناطق گرمتر مهاجرت می‌کند. لازم به ذکر است که در گذشته در ایران پراکندگی و جمعیت بسیار خوبی د اشته ادما در حال حاضر جمله پرندگان کمیاب به شمار می‌رود.

خصوصیات پروازی

قرقی ها در حال پرواز شکار می کنند و به طور ناگهانی بر روی شکار حمله می برند . قرقی ها ، برخلاف شاهین ها در هنگام  شکار در جا پرواز نمی کنند. در مقابل سریعا بر سرعت خود می افزایند و به شکار فرصت دفاع را نمی دهند. اندام قرقی برای شکار به خوبی سازگار و تخصصی شده است و دارای پاهای نازک و بلند و چنگالهای بسیار تیز است. بال آنها در مقایسه با سایر پرندگان شکاری کوچکتر است ولی کوچک بودن بالها ، همراه با دم که نقش سکان را دارد ، امکان انجام مانور های متفاوت را می دهد که به راحتی در بین درختان پرواز کند. پرواز این پرنده در حالت معمولی شامل چند بال زدن سریع و سپس بال‌باز روی‌های طولانی می‌باشد.

تغذیه:

غذای اصلی قرقی ها پرندگان کوچک را پرندگان کوچک تشکیل می‌دهد البته گاهی به خرگوش‌ها و موش‌های کوچک نیز حمله می‌کند. در نواحی کم درخت قرقی در نزدیکی سطح زمین پرواز کرده و پس از یافتن شکار ، به طور ناگهانی به آن حمله میبرند البته توانایی شکار پرندگان کوچک را در حال پرواز نیز دارد که شانس موفقیت این شکارها حدود 10% است.. آنها می توانند شکارهای هم وزن خود را شکار کنند.  از طرفی که پرنده ماده بزرگتر است پس می تواند پرندگان بزرگتری را شکار کند به طوری که قرقی نر به شکار پرندگانی مانند سهره‌ها و گنجشک‌ها و قرقی ماده به شکار پرندگان بزرگتر مانند سارها و کبوترها می‌پردازد اما توانایی کشتن و صید پرندگانی بیش از 500 گرم را نیز دارند که تقریباً دو برابر وزن خودشان می‌باشد. البته معمولاً شکار خود را ابتدا از پای در می‌آورد اما پرندگان بزرگتری مانند کلاغ‌زاغی‌ها و یا قمری‌ها در ابتدا نمیمیرند و در طول خورده شدن میمیرند. 

پرندگان بالغ نر به 40 تا 50 گرم و جنس ماده به 50 تا 70 گرم غذای روزانه دارد. بر همین اساس یک جفت قرقی در یک سال چیزی حدود 2200 گنجشک خانگی، 600 توکا و یا 110 کبوتر مصرف می‌کنند. البته تا کنون مشخص شده که قرقی از حدود 120 گونه پرنده استفاده می‌کند اما برخی آز آنها را ترجیه می‌دهد و بیشتر از آنها استفاده میکند که در این بین گنجشک خانگی از همه بیشتر صید می‌شود. در ضمن حتی به پستاندارانی مانند خفاش‌ها هم حمله میکند. ولی به ندرت از حشرات تغذیه می‌کند.

قرقی ها معمولا شکار خود را بالای درخت برده و قبل از خوردن پرهای آن را جدا می کنند. سپس معمولاً ابتدا از گوشت سینه شروع به خوردن می‌کنند. با وجود اینکه قابلیت شکستن استخوان‌ها را بوسیله ایجاد سوراخ با نوک خود را دارند اما آنرا بیرون می‌اندازند. همچنین قطعات غیر قابل هضم که بیشتر از 25 میلیمتر طول و 10 میلیمتر عرض داشته باشند را نیز نمی‌خورد.

قرقی‌ها برای شکار روزانه تا 3 کیلومتر و یا در مواقع لزوم تا سه برابر این میزان نیز پرواز می‌کنند.

جوجه‌ها مردار خورهستند و از باقیمانده شکار والدین استفاده می‌کنند.

تولید مثل وبقا:

قرقی ها پرندگان منزوی هستند و فقط در فصل تولید مثل که در حدود اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت است در درخت‌زارها گرد هم می آیند. پرنده ی ماده در بالای درختان لانه سازی می کند و برای این کار از شاخه های خشک یا تازه استفاده می شود. معمولا هر ساله یک لانه جدید ساخته می شود . پرنده ی ماه حدود سه یا هفت تخم می گذارد که اغلب میانگین آن 4 الی 5 تخم است. تخم قرقی ها به رنگ سفید با ته‌رنگ آبی و دارای لکه‌های قهوه‌ای رنگ است و اندازه آنها در حدود 30 میلیمتر در 40 میلیمتر با وزنی حدود 22 گرم است که حدود 8% این وزن مربوط به پوسته تخم است. تخمگذاری در صبح و در طول 1 تا 3 روز صورت می‌گیرد. پرنده ی ماده حدود 35 تا 42 روز بر روی تخم ها می خوابد و در این زمان پرنده نر به او غذا می‌رساند. پس از اینکه جوجه‌های سفید رنگ از تخم بیرون آمدند والدین به مدت سه یا چهار هفته آنها را تغذیه می کنند و بعد  از این زمان جوجه ها لانه را ترک می کنند.

شانس زنده ماندن پرندگان جوان در سال اول زندگی حدود 34% است که البته میزان مرگ و میر در جنس نر جوان بیشتر است و شانس بقای بالغین از یک سال به سال بعد در حدود 69% است. عمر متوسط این پرنده حدود 4 سال است. به همین دلیل عواملی مانند صید، و از همه بیشتر استفاده بیش از حد از سموم آفت‌کش به صورت غیر مستقیم مهمترین عوامل کاهش جمعیت آنها است. مهمترین دلیل صید این پرنده قابلیت دست آموز شدن این پرنده به عنوان پرنده شکارگر و جنبه تفریحی و ورزشی آن است.

 قرقی نر

قرقی ماده